QUANG TRUNG – NGUYỄN HUỆ NHÀ QUÂN SỰ THIÊN TÀI, NHÀ CHÍNH TRỊ XUẤT CHÚNG

Trần Đại Sơn

Sự nghiệp võ tài, văn trị của vua Quang Trung đối với đất nước được nhiều trang sử ca ngợi là: một nhà quân sự thiên tài,một nhà chính trị xuất chúng; tiếc thay, với chính sách trả thù tàn bạo, triệt để của Triều Nguyễn sau những năm 1802 đã hủy hoại hầu hết các thư tịch liên quan đến ông. Nhưng, dù vậy những dấu ấn oanh liệt một thời đánh Nam dẹp Bắc, những cuộc chuyển quân chớp nhoáng thần kỳ của ông cùng các công thần liệt tướng vẫn tồn tại trong nhân gian và trong những trang sử hào hùng của dân tộc.

Nói đến Quang Trung - Nguyễn Huệ chúng ta không chỉ dừng ở võ công, mà còn phải kể đến văn trị dù thời gian trị vì đất nước của ông quá ngắn ngủi (1789 – 1792), nhiều dự định còn dang dở; nhưng chỉ với chứng ấy cũng có thể đánh giá: ngài là một minh quân, một nhà chính trị xuất chúng. Có một phản đề: nếu ngài không mất sớm (39 tuổi), thì triều đại ấy, đất nước này sẽ đi đến đâu; rồi khẳng định: Triều đại ấy sẽ không như nhà Lê mạt ở Thăng Long; hoặc chỉ lo “Cầu an, đạt lạc” như Thái Đức ở thành Đồ Bàn (Bình Định) mà nhất định là một triều đại vua sáng tôi hiền, thái bình thịnh trị, non sông thống nhất.

Quang Trung – Nguyễn Huệ, một thiên tài quân sự, nhà chính trị xuất chúng là vấn đề lớn trong lịch sử bàn mãi không hết, những trình bày sau cũng chỉ lướt qua niên biểu về một nhân vật lịch sử mà thôi.

I. Vua Quang Trung - một thiên tài quân sự

Thật không ngần ngại khi cho rằng: Quang Trung - Nguyễn Huệ có thể sánh ngang với Thái úy Việt quốc công - Lý Thường Kiệt (Triều Lý), Hưng đạo Đại vương - Trần Quốc Tuấn (Triều Trần) là những thiên tài quân sự của Đại Việt ta trong lịch sử.Thiên tài quân sự cũng và là võ nghiệp của ông có thể chia thành 3 giai đoạn sau:

1. Nguyễn Huệ một tướng trẻ dũng cảm tài ba 

 Sớm bộc lộ tư duy chiến lược: Điều đầu tiên nhắc đến là vị tướng trẻ là vai trò của ông khi Tây Sơn bắt đầu dựng nghiệp. Đây là một “Phó thủ lĩnh”, nhà tham mưu chiến lược, vị tướng trẻ tuổi tài ba. Năm 1771, Nguyễn Huệ 18 tuổi đã tham mưu với anh là Nguyễn Nhạc muốn khởi binh đánh chúa Nguyễn phải “Danh chính”. Theo ông mà danh ấy “Phò hoàng Tôn, diệt ngoại thích” nghĩa là: trước khởi binh đánh đổ quyền thần Trương Phúc Loan, sau ủng hộ hoàng tôn Nguyễn Phúc Dương. Thế rồi Tây Sơn quy tụ được nhiều kẻ sĩ, họ là những hảo thủ: Nguyễn Thung, Bùi Thị Xuân, Võ Văn Dũng, Võ Đình Tú, Trần Quang Diệu, Trương Mỹ Ngọc, Võ Xuân Hoài ...

 Tiên phong mở rộng địa bàn: Như rồng thêm vây, hổ thêm vuốt, khi lực lượng đủ mạnh, năm 1773 Tây Sơn bắt đầu ra quân mở rộng địa bàn. Nguyễn Huệ xin làm tiên phong cho “đông tiến”, mà mục tiêu đầu tiên là thành Đồ Bàn (Quy Nhơn). Trận này, quân của Nguyễn Huệ chém chết Lý Trình, hạ thành Đồ Bàn, lợi thế nhanh chóng mở rộng vùng chiếm cứ từ Bình Định đến Phú Yên. Với đòn đánh ngang hông, cơ nghiệp của chúa Nguyễn lung lay, nguy khốn. Lợi dụng tình thế ấy, tháng 10.1774 chúa Trịnh Sâm sai Việp quận công Hoàng Ngũ Phúc dẫn 3 vạn quân vượt sông Danh đánh vào Phú Xuân. Định vương Nguyễn Phúc Thuần phải theo đường biển bôn tẩu vào Gia Định. Quân Tây Sơn buộc phải đối đầu với quân Trịnh, nhưng thua ở Cẩm Sa phải lui về giữ Quy Nhơn.

 Biến nguy thành an:

Phía Bắc quân Trịnh, phía Nam quân Nguyễn, Tây Sơn bỗng trở nên nguy khốn.

Để “biến nguy thành an”, Nguyễn Huệ bàn với Nguyễn Nhạc xin hàng quân Trịnh và hứa sẽ tiên phong đánh Nguyễn. Hoàng Ngũ Phúc muốn dùng kế “Tọa sơn quan hổ đấu” để diệt gọn cả quân Tây Sơn lẫn quân Nguyễn khi hai bên yếu sức rồi nhân cơ hội ấy tiêu diệt cả hai nên đã chấp nhận sự đầu hàng của Tây Sơn. Vả lại “Lam sơn chướng khí thủy thổ bất trị” ở phương nam đã làm cho quân Bắc mắc nhiều dịch bệnh, đau yếu, trong quân trở nên bất ổn. Hàng Trịnh và quyết biến mưu hiểm đối phương thành đắc kế của mình Nguyễn Huệ dẫn quân tiến vào Phú Yên. Với tài năng và mẫn giác quân sự thiên bẩm, Nguyễn Huệ nhanh chóng đánh bại quân Nguyễn, mở rộng địa bàn vào tận Khánh Hòa, qua đó quân Tây Sơn không yếu đi mà mạnh hơn lên về số lượng và tinh thần chiến đấu. Hoàng Ngũ Phúc vô cùng thán phục vị tướng trẻ, và khen ông là “Tây Sơn hiệu tiền tướng quân” (西山號前將軍 - vị tướng giỏi hàng đầu của Tây Sơn) khi ông mới 23 tuổi.

 Đánh Gia Định, đuổi quân Nguyễn: Tháng 9.1777, dưới sự chỉ huy của Nguyễn Huệ quân Tây Sơn hạ thành Gia Định, Tân chính vương Nguyễn Phúc Dương, Thái vương Nguyễn Phúc Thuần và nhiều bộ tướng Nguyễn bị diệt, duy Nguyễn Ánh giỏi lẩn mình nên trốn thoát ra biển rồi bôn vong sang tận Xiêm La. Năm 1778, Tây Sơn thắng thế, Nguyễn Nhạc tự lên ngôi Hoàng đế lấy niên hiệu Thái Đức, chọn thành Đồ Bàn làm kinh đô và phong Nguyễn Huệ làm “Long Nhương tướng quân”, khi ông mới 25 tuổi.

 Dùng kế hay dụ địch vào khu vực quyết chiến: Thoát khỏi việc truy sát của Tây Sơn, Nguyễn Ánh bèn sai bọn Chu Văn Tiếp sang Xiêm cầu viện. Tháng 7.1784, vua Xiêm sai Chiêu Tăng, Chiêu Sương dẫn 5 vạn quân theo đường thủy sang xâm lược Đại Việt. Tháng 1.1785 (tức tháng 12 năm Giáp Thìn), Nguyễn Huệ chọn khu vực Rạch Gầm – Xoài Mút một đoạn sông ở phía bắc Mỹ Tho để lập thế trận, rồi từng bước dụ địch vào đó để tiêu diệt. Thế rồi, một trận chiến ác liệt diễn ra, trong thế bị động và bao vây quân Xiêm bị đánh tơi tả, Nguyễn Ánh cùng tàn quân thoát chết chạy ra đảo Thổ Chu tiếp tục nuôi chí phục thù, và cứ mỗi nghe nói đến Nguyễn Huệ lại run lên như thấy cọp.

2. Một Bắc Bình Vương phò Lê ổn định Bắc Hà “việc dễ như trở bàn tay”

Năm 1782 ở Bắc Hà, Tĩnh Đô vương Trịnh Sâm chết, cuộc tranh chấp quyền lực giữa các phe nhóm Cán, Tông làm cho tình hình thêm rối ren. Trong khi người có khả năng ổn định tình hình là lão tướng Hoàng Ngũ Phúc mất không lâu sau khi rút đại quân của ông rút khỏi thành Phú Xuân. Một thế cuộc mới mở ra. Nguyễn Huệ thuận kế của Nguyễn Hữu Chỉnh, bất ngờ hạ thành Phú Xuân và dùng nó làm đại bản doanh để bớt lệ thuộc vào Thái Đức Hoàng đế. Tháng 7.1786, dù chưa có lệnh của Thái đức Hoàng đế Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ với danh nghĩa “Phò lê diệt Trịnh” dẫn quân bản bộ tiến ra Thăng Long trong sự ngờ vực của quần thần nhà Lê và sĩ phu Bắc Hà. Quân Trịnh chưa đánh đã tan thành từng đám. Nguyễn Huệ vào Thăng Long xin yết kiến vua Lê Hiển Tông, nhà vua đang ốm nặng. Lê Hiển Tông đã tại vị 47 năm, thọ 70 tuổi, là vị vua ở ngôi lâu nhất cũng như thọ nhất trong các vua nhà Hậu Lê. Hiển Tông phong Nguyễn Huệ là Nguyên súy Dực chính phù vận Uy quốc công và gả công chúa Ngọc Hân trước khi ông trở lại Phú Xuân. Chuyện Nguyễn Huệ ra Bắc Hà không làm hài lòng Hoàng đế Thái Đức, nhưng vẫn phong ông là “Bắc Bình vương” và giao cho trông coi Bắc Hà. Tuy nhiên từ đây mâu thuẫn anh em trở nên sâu sắc[1], nhưng dẫu sao Huệ vẫn có cái quyền ở Bắc Hà.

Năm 1787, Trịnh Bồng tự lập lại ngôi Vương, hà hiếp vua Lê Chiêu Thống. Trấn thủ Nghệ An Nguyên Hữu Chỉnh ra bắc ổn định tình hình; rồi có thể lợi dụng lúc Nguyễn Lữ thua ở Gia Định, anh em Tây Sơn bất hòa, mà trở nên lộng hành. Nguyễn Huệ bèn phái Vũ Văn Nhậm ra diệt Chỉnh. Dẹp được Chỉnh, Nhậm lại lộng hành chuyên quyền hơn cả Nguyễn Hữu Chỉnh. Vua Lê Chiêu Thống buộc phải cầu viện Nhà Thanh mang binh sang đuổi Tây Sơn để dựng lại nghiệp nhà Lê. Tháng 4.1788 trong sự ngỡ ngàng của người Bắc Hà, Nguyễn Huệ ra Thăng Long giết Vũ Văn Nhậm cho dù y là phò mã của Thái Đức Hoàng Đế Nguyễn Nhạc. Ông mời Sùng nhượng công Lê Duy Cận làm giám quốc và giao Bắc Hà cho các danh sĩ có tên tuổi như Ngô Thì Nhậm, Phan Huy Ích, Ngô Văn Sở quản trị Bắc Hà rồi lui về quân về Phú Xuân để lo việc phía Nam đang bị quân Nguyễn lấn đánh.

3. Thần tốc, táo bạo, quyết thắng chỉ huy chiến dịch Thăng Long

Cuối năm 1788, mượn cớ Phù lê, 29 vạn quân Thanh do Tổng đốc Lưỡng Quảng Tôn Sĩ Nghị chỉ huy hộ tống Lê Chiêu Thống vào Đại Việt. Tôn Sĩ Nghị vào Thăng Long, y tỏ ra kiêu ngạo khinh địch lại coi thường đám vua tôi Nhà Lê. Chuyện kể rằng: hàng ngày Sĩ Nghị bắt Chiêu Thống phải diện kiến, có hôm Chiêu Thống phải khoanh tay đứng chờ trước Đại bản doanh của Nghị từ sớm đến trưa mà không được gọi vào. Dân nước Nam ngao ngán, có người than rằng “Nước Nam ta từ khi có đế vương không có vị vua nào nhục nhã đến thế”. Sĩ Nghị còn tỏ ra chủ quan, y nói “Giặc còn gầy, cứ để cho béo rồi chúng sẽ tự dẫn thân đến dâng thịt cho ta”.

Phía Tây Sơn, trước thế mạnh của quân Thanh, Ngô Văn Sở và những người quản trị Bắc Hà một mặt phái Đô đốc Tuyết phi ngựa trạm vào Phú Xuân cấp báo, mặt khác tạm lui quân vào Biện Sơn -Tam Điệp (Thanh Hóa, Ninh Bình) để lập phòng tuyến. Hay tin, ngày 22/12/1788 (tức 25 tháng 11 năm Mậu Dần), Nguyễn Huệ lập trai đàn ở núi Bân chính thức lên ngôi Hoàng Đế lấy niên hiệu Quang Trung rồi tiến quân ra Bắc. Ngày 26/12/1788, đến Nghệ An. Tại Phượng Hoàng Trung Đô (dưới chân núi Dũng Quyết) nhà vua tiếp tục tuyển quân và nâng quân số lên 10 vạn, 200 thớt voi rồi hành quân tiếp. Vua đến Tam Điệp vào ngày 15/1/1789 (tức 20 tháng chạp năm Mậu Dần). Tại đây, nhà vua nói với các thân tướng: nay ta tới đây thân đốc việc binh, phương lược đã có sẵn, chỉ nội mươi ngày nữa là phá tan quân Thanh, các ngươi hãy vì ta mà gắng sức. Trước ba quân vua tự tuyên đọc chiếu diệt Thanh với dọng điệu hùng tráng, tự tin, và đầy cảm khái:

Đánh cho để dài tóc

Đánh cho để để răng đen

Đánh cho nó chích luân bất phản

Đánh cho nó phiến giáp bất hoàn

Đánh cho sử tri Nam Quốc anh hùng chi hữu chủ

Rồi lệnh tổ chức cho quân sĩ ăn tết Kỉ Dậu trước khi xung trận.

Quả như lời phán: đêm 30 tháng chạp diệt đồn Gián Khẩu, ngày 1 tết diệt đồn Nhật Quyết, Nhật Tảo, Hà Hồi. Ngày mồng 2 tết Kỉ Dậu bóc sạch các đồn tiền duyên của Thăng Long. Ngày 4 - 5 tết Kỉ Dậu hạ đồn Ngọc Hồi, Khương Thượng là những đồn chính do quân Thanh canh giữ. Địch dùng hỏa hổ, tên đồng chống cự quyết liệt nhưng không chặn được sức tiến công của quân Tây Sơn bất ngờ như trên trời xuống. Tướng giặc Sầm Nghi Đống chỉ huy đồn Ngọc Hồi – Đống Đa bất lực trước sức tiến công mãnh liệt của quân Tây Sơn phải treo cổ tự vẫn. Hướng khác Đô đốc Tuyết, Lộc đi đường biển tiến vào sông Nhị, Đô đốc Long đánh thốc vào tuyến phòng thủ Tây Long, Tôn Sĩ Nghi cùng tướng sĩ rối loạn, táo tác dẫm lên nhau cuốn chạy qua sông Nhị Hà lên mạn Bắc. Mồng 5 tết, vua Quang Trung chiến bào còn đẫm mùi khói súng, cưỡi voi dẫn đại quân tiến vào “Chính Bắc Môn” trong tiếng hò reo vang trời dậy đất của ba quân tướng sĩ và dân chúng Hà Thành.

II. Vua Quang Trung - nhà chính trị xuất chúng

Xuất chúng nghĩa là có tài năng hơn người về mọi mặt. Đối với vua Quang Trung dù công nghiệp văn trị còn dang dở nhưng những gì nhà vua đang làm, dự định sẽ làm đủ chứng tỏ ông có trí tuệ trác việt, tài năng xuất chúng của một bậc minh quân.

1. Khéo tập hợp lực lượng, thu phục người tài

Đây là một phẩm chất, một tài năng của mọi vị thủ lĩnh ai có điều này tất yếu thành công, như Khổng Tử từng nói với Tề Ai Công về chính trị rằng “Làm chính trị cốt ở bầy tôi”, còn người nước Nam có câu: “Thần thiêng cốt ở bộ hạ”. Ở Quang Trung từ khi khởi nghiệp đã có những bộ tướng văn trí, võ tài chính nhờ họ mà chiếm thành Gia Định (1777), đánh bại quân Xiêm ở Rạch Gầm- Xoài Mút (1785) chuyện khó mà vẫn thành công. Chuyện lấy Phú Xuân để làm bản doanh và bàn đạp để ra Bắc Hà, vì lắng nghe cái lý đúng Nguyễn Hữu Chỉnh (dù Chỉnh là một hàng tướng). Chuyện ông vào Thăng Long (1786) nơi mà tư tưởng “Vi tử tận hiếu; vi thần chí trung” của Nho giao cắm sâu trong tầng lớp sĩ phu. Thế nhưng, với thái độ ngay thẳng, rành mạch, trí tuệ khác thường cộng với tác phong đường đường lẫm liệt, ông đã thu phục các chí sĩ như Ngô Thì Nhậm, Phan Huy Ích, Ngô Văn Sở… và chính họ đã góp công lớn đánh thắng quân Thanh bằng “nước cờ Tam Diệp – Biện Sơn” có một không hai trong lịch sử.

Khi đã là vua của một nước Nguyễn Huệ chú trọng phát triển quốc gia vì vậy lấy việc cầu hiền sĩ, nhượng đại phu làm trọng. Chuyện ông nhiều lần thăng sơn gặp Nguyễn Thiếp là một minh chứng.Trong “Chiếu cầu hiền” có đoạn: "Trẫm đang ghé chiếu lắng nghe, thức ngủ mong mỏi mà có người tài cao học rộng chưa từng thấy đến. Hay Trẫm ít đức không đáng để phò tá chăng? hay đang thời đổ nát chưa thể ra phụng sự?... Trẫm nơm nớp lo nghĩ, một ngày hai ngày cũng có hàng vạn sự việc nảy sinh Ngẫm cho kỹ: cái nhà to lớn - sức một cây không dễ gì chống đỡ, sự nghiệp thái bình - sức một người không thể đảm đương".

2.Hiểu lòng quân, lòng dân, ra quân nắm chắc phần thắng

Chuyện Nguyễn Huệ gần gũi binh sĩ, hiểu binh sĩ và nguyện vọng dân chúng có nhiều. Chỉ nêu một ví dụ: hai lần ra Bắc Hà (1786 và 1787) ông chủ yếu dùng văn trị không dùng võ trị, đối dân chúng. Nguyễn Huệ thu phục Ngô Thi Nhậm, Ngô Văn Sở, Phan Huy Ích và nhiều văn thần nhà cựu lê; không ngần ngại giết Võ Văn Nhậm (cháu rể) một phần vì sách lược, một phần cho người Bắc xóa đi nghi kỵ, hiềm khích vốn có từ trước.

 Đối xử phải lễ với nhà Lê và chính sách ngoại giao khôn khéo

Theo “Hoàng lê nhất thống chí” sách ký sự lịch sử ghi chép tình hình Bắc Hà từ khi Đặng Thị Huệ đứng đầu chính cung đến khi vua Cảnh Thịnh bị bắt. Hồi thứ 5 có tựa đề là “Phò chính thống thượng công vào điện; Kết duyên lành công chúa lên xe” nói về cách ứng xử “phải lễ” của Nguyễn Huệ với vua Lê Hiển Tông trong bối cảnh họ là kẻ yếm thế:

Tinh mơ sớm hôm sau, Bình (Nguyễn Huệ - TG) và Chỉnh (Nguyễn Hữu Chỉnh - TG) cùng vào điện Vạn Thọ để ra mắt nhà vua. Quan hầu vào tâu, hoàng thượng đang ở trong điện, sai người vén màn lên, đưa Bình vào hầu ở sập ngự. Bình sụp xuống đất lạy năm lạy và rập đầu vái ba vái. Hoàng thượng sai hoàng tử nâng Bình dậy, và mời đến ngồi vào một chiếc sập khác ở bên trái sập ngự. Bình nhún nhường không dám ngồi. Hoàng thượng phải hai ba lần dụ, Bình mới ngồi ghé vào một góc chiếu cuối sập, một chân bỏ thõng xuống đất.

Hoàng thượng uý lạo hết sức ôn tồn. Bình nói:

- Thần vốn là một kẻ hèn mọn ở đất Tây Sơn, gặp thời nổi dậy, chưa từng được mặc áo của bệ hạ, ăn lộc của bệ hạ. Nhưng vì thánh đức của bệ hạ tràn đi xa rộng, nên thần tuy ở chốn mọi rợ mà cũng vẫn một lòng kính mến. Ngày nay được thấy mặt rồng, cũng là bởi tấm lòng chí thành như hoa quì (Bình muốn nói: lòng luôn luôn hướng về nhà vua như hoa quì luôn luôn hướng về mặt trời) của thần xui khiến ra vậy. Vả lại, cũng vì họ Trịnh vô lễ, lấn ép nhà vua đã lâu, cho nên hoàng thiên mới mượn tay thần diệt trừ họ Trịnh, để tỏ oai quyền của bệ hạ. May được thành công như thế này, thực cũng là nhờ phúc lớn của bệ hạ đưa đến. Nay thần chỉ cầu mong thánh thể khoẻ mạnh, coi trị thiên hạ, cho thần được hưởng nhờ chút phúc thừa.

Đoạn trên là minh chứng cho xử phải lễ với nhà Lê của Nguyễn Huệ.

Sau khi đánh cho quân Thanh “tri nam quốc sơn hà chi hữu chủ”, Nguyễn Huệ nói với quần thần rằng: Ta nghĩ, nước Thanh thua tất lấy làm hổ thẹn, chắc họ sẽ tìm cách rửa hờn, nếu để binh lửa kéo dài thì khổ đến muôn dân lòng ta không nỡ, nên chi giao việc bang giao cho Ngô Thì Nhậm, việc tùy cơ, Ngươi cứ khéo mà làm.

Việc này được Ngô Thì Nhậm bố trí tổ chức thành sự kiện có một không hai trong lịch sử ngoại giao nước nhà. Đó là vào tháng 1/1890, họ Ngô đã bố trí đưa giả vương Quang Trung cùng 150 tùy tùng sang Yên Kinh Trung quốc để mừng lễ đại khánh của Càn Long, sự kiện chỉ xảy ra chỉ một năm sau chiến thắng Tết Kỉ Dậu (1789).

 Thực hiện chính sách khuyến học

Quang Trung giao Nguyễn Thiếp lập Sùng chính Viện để chuyên lo việc tu thư và nghiên cứu sự học. Ông lệnh bỏ một số sách giáo khoa Hán ngữ và dùng chữ nôm trong các văn bản quốc gia. Quang Trung quy định các bài hịch, chiếu, biểu phải soạn bằng chữ Nôm; đề thi viết bằng chữ Nôm, và các sĩ tử phải làm bài bằng chữ Nôm. Theo Tây Sơn lược thuật, ông chọn một quan văn “5 ngày một lần vào cấm cung để giảng giải kinh sách”. Ngoài ra, Quang Trung còn lệnh đưa việc học đến tận thôn xã. Trong “Chiếu lập học” ông lệnh cho các xã: “Phải chọn Nho sĩ bản địa có học thức, có hạnh kiểm đặt làm thầy dạy, giảng tập cho học trò”. Một trong bức chiếu của ông tìm thấy ở Đồn Quy Hợp Hương Sơn Hà Tĩnh, viết bằng chữ nôm: “Chiếu truyền La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp khâm tri, ngày trước giao cho phu tử về Nghệ An để xây đô thành, sao đã về đến đó chưa”. Để thấy sự quan tâm đến dân trí, học vấn của muôn dân từ một vị minh quân xuất chúng như thế nào.

 Nhìn rõ thế cuộc

Một buổi chiều tháng 9.1792 (Nhâm tý), nhà vua bất ngờ đổ bệnh. Biết mình không qua khỏi ông để lại di mệnh:

Ta mở mang bờ cõi, khai thác đất đai, có cả cõi Nam này. Nay đau ốm, tất không khỏi được.Thái tử có tư chất nhưng tuổi còn nhỏ. Ngoài thì có quân Gia Định là quốc thù, mà Thái Đức thì tuổi già, ham dật lạc, cầu yên tạm bợ, không toan tính cái lo về sau. Khi ta chết rồi, nội trong một tháng phải chôn cất, việc tang làm lao thảo thôi. Lũ ngươi nên hợp sức mà giúp Thái tử sớm thiên đô về Vĩnh Đô[2] để khống chế thiên hạ. Bằng không quân Gia Định kéo đến thì các ngươi không có chỗ chôn thân.

 Những tiên đoán của Vua đều đúng, vì họ không hợp sức đồng lòng, nghi kỵ chia rẽ nên sự thất bại là không tránh khỏi. Giả như triều thần làm đúng di huấn của nhà Vua thì đâu đến họa diệt thân như lịch sử đã diễn ra.

                                                                                          Hà Nội, 6.2014
-----------------

1] Tỷ như, Nhạc ra tận Thăng Long để điệu Huệ về Phú Xuân. Bắt Huệ vào chầu, nộp chiến lợi phẩm, nộp đất Quảng Nam, giết công thần Nguyễn Thung, hà hiếp vợ con Huệ... hành động này buộc Huệ phải dẫn quân vào đánh thành Quy Nhơn. Nhạc bất lực, đành phải lên mặt thành khóc xin, nể tình anh em Nguyễn Huệ hồi quân về Phú Xuân.

        [2] Vĩnh Đô, dưới chân núi Dũng Quyết thành phố Vinh, nay  do chữ Vĩnh đọc thành chữ Vinh.